مسئولیت راننده در تصادفات منجر به جرح و آسیب و فوت
همانطور که اشاره شد به علت فراوانی حوادث رانندگی و آمار بالای جان باختگان این حوادث هم درقانون مجازات اسلامی‌و هم درقانون جدید التصویب بیمه اجباری خسارات وارده به اشخاص ثالث دراثر حوادث نقلیه به مسئولیت رانندگان منجر به حادثه پرداخته شده است.
راننده وسیله نقلیه حادثه ساز ممکن است همان مالک ماشین باشد یا ماشین متعلق به دیگری و شخص صرفا از آن استفاده نموده باشد.
دراین صورت و فرض دوم، مسئولیت کیفری متوجه راننده خواهد بود ومالک ماشین مسئولیتی ندارد و درخصوص خسارات وارده به اشخاص از طریق بیمه نامه ماشین درصورت وجود جبران خواهد شد.
مگر آن که مالک ماشین اثبات نمایید راننده ماشین بدون اجازه او از ماشین استفاده نموده باشد که مسئولیت جبران خسارات وارده هم بر عهده راننده حادثه ساز خواهد بود.
با وضع قانون بیمه فوق و ایجاد نهادی به نام صندوق تأمین خسارت‌های بدنی درصورت وقوع هرگونه آسیب جسمی به اشخاص یا فوت آن‌ها در اثر حوادث رانندگی درصورت بیمه بودن وسیله نقلیه حادثه ساز از آن طریق و اگر بیمه نباشد از طریق صندوق خسارت بدنی جبران می‌شود و درصورت خسارت وارده به وسیله نقلیه می‌بایست به راننده حادثه ساز رجوع کرد.
مطابق با قانون بیمه،شرکت بیمه می‌بایست با پرداخت خسارت وارده بدون هیچ گونه شرطی و بدون اخذ تضمین خساراتی که به زیان دیده وارد شده است را جبران کند و سپس به ترتیب زیر به راننده حادثه ساز برای دریافت خسارات وارد شده رجوع کند.
الف ـ اثبات عمد مسبب حادثه در ایجاد حادثه نزد مراجع قضائی
ب ـ رانندگی در حالت مستی یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان مؤثر در وقوع حادثه که به تأیید نیروی انتظامی‌یا پزشکی قانونی یا دادگاه رسیده باشد.
پ ـ در صورتی که راننده مسبب، فاقد گواهینامه رانندگی باشد یا گواهینامه او متناسب با نوع وسیله نقلیه نباشد.
ت ـ در صورتی که راننده مسبب، وسیله نقلیه را سرقت کرده یا از مسروقه بودن آن، آگاه باشد.
همچنین اگر ماشین حادثه ساز بیمه نداشته باشد یا تاریخ بیمه ی آن منقضی شده باشد و… خسارت زیان دیده را همانند مورد فوق صندوق تامین خسارت بدنی بدون هیچ گونه شرط و اخذ تضمین خسارت پرداخت و طبق موارد زیر به راننده حادثه ساز یا شرکت بیمه رجوع می‌کند:
الف-در صورتی که پرداخت خسارت به سبب نداشتن، انقضاء یا بطلان بیمه نامه باشد به مسبب حادثه رجوع می‌کند.
ب ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب تعلیق یا لغو پروانه یا توقف یا ورشکستگی شرکت بیمه باشد پس از پرداخت به مدیران آن شرکت بیمه رجوع می‌کند.
پ ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب شناخته نشدن وسیله نقلیه مسبب حادثه باشد، پس از شناخته شدن آن حسب مورد به مسبب حادثه یا شرکت بیمه وی رجوع می‌کند.
ت ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب خارج از ظرفیت بودن سرنشینان داخل وسیله نقلیه مسبب حادثه باشد به مسبب حادثه رجوع می‌کند.
لازم به ذکر است صندوق تامین خسارت بدنی هیچ مسئولیتی در قبال راننده مقصر حادثه و خسارات وارده به شخص و ماشین وی ندارد.
مسئولیت کیفری راننده متخلف در تصادفات رانندگی
همانطور که در ابتدای بحث اشاره کردیم به جهت حساسیت موضوع و جلوگیری از تکرار این قبیل تخلفات، قانون مجازات اسلامی‌برای برخی رانندگان حادثه ساز و مقصر مجازاتی را درنظر گرفته است.
مطابق با ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی‌چنانچه راننده در هنگام هدایت وسیله نقلیه احتیاط لازم را نکرده باشد یا قوانین و نظامات رانندگی را رعایت نکرده باشد و یا عدم مهارت راننده اثبات شود و در نهایت حادثه رانندگی منجر به فوت شود قتل غیرعمدی محسوب شده و مرتکب به شش ماه تا سه سال و پرداخت دیه نیز محکوم می‌شود.
همچنین اگر حادثه مطابق با شرایط گفته شده منجر به فوت نشود مجازات با توجه به شرایط متفاوت خواهد بود.
برای مثال اگر حادثه موجب از بین رفتن یکی از حواس یا اعضای بدن شود یا جنین سقط شود به حبس دوماه تا یک سال و پرداخت دیه محکوم می‌شود.
و اگر صدمه موجب موارد گفته شده نباشد شخص خاطی به حبس یک تا پنج ماه و پرداخت دیه محکوم می‌شود.
مواردی که مجازات راننده تشدید می‌شود
هرگاه راننده حادثه ساز درهنگام رانندگی و وقوع تصادف مست بوده باشد یا گواهی نامه رانندگی نداشته باشد،
با وجود اطلاع از عیب ماشین از آن استفاده نموده باشد یا از محل‌هایی که مخصوص عبور عابر پیاده است یا محل‌های ورود ممنوع عبور کرده و مراعات و رعایت لازمه را نکرده باشد و همچنین با وجود امکان کمک به شخص مصدوم محل حادثه را ترک کرده باشد مجازات آن به مقدار دوسوم افزایش پیدا می‌کند.
طریقه مطالبه خسارات ناشی از تصادف رانندگی
پس از وقوع حادثه و عدم پرداخت خسارت وارده توسط شخص متخلف، زیان دیده می‌بایست با طرح دادخواستی با عنوان مطالبه خسارات ناشی از تصادف و ضرر و زیان ناشی از سلب قدرت کارکردن و یا افت قیمت خودرو به دادگاه تقدیم نماید.
لازم به ذکر است مطابق با قانون بیمه، در حوادث منجر به فوت، در صورت مطالبه اولیای دم یا قائم مقام متوفی یا درخواست مسبب حادثه بدون نیاز به رأی مراجع قضائی، پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی، یا پلیس راه و در صورت لزوم گزارش سایر مقامات انتظامی‌و پزشکی قانونی شرکا بیمه وسیله نقلیه مسبب حادثه و یا صندوق حسب مورد می‌توانند خسارت بدنی را به ورثه قانونی متوفی بپردازند.
چند نمونه دادخواست مرتبط با موضوع
خواهان: مشخصات راننده زیان دیده
خوانده: مشخصات راننده مقصر حادثه
ریاست محترم دادگاه
با سلام، احترامأ به استحضار می‌رساند به موجب مستندات مذکور خصوصأ نظریه افسر کاردان فنی اقدامات خوانده در بی احتیاطی در رانندگی منجر به وقوع صدمه و خسارت به اتومبیل موکل به شماره………… پژو ۲۰۶ گردیده است و متعاقب امر نظریه کارشناسی تصادفات جهت تأمین دلیل أخذ گردیده و میزان خسارت وارده مقوم گردید لذا نظر به اینکه خوانده با وصف مقصر بودن در تصادف از پرداخت خسارت امتناع می‌نماید مستندأ به مواد ۳۰۷ و ۳۳۱ قانون مدنی و مواد یک الی ۳ قانون مسولیت
مدنی مصوب ۱۳۳۹ صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت خسارت وارده وفق ستون خواسته و به شرح دادخواست تقدیمی‌با احتساب کلیه خسارات دادرسی مورد استدعا می‌باشد. با تقدیم احترام
ریاست محترم دادگاه
با سلام
احتراماً اینجانب… ورثه آقای… به استحضار می‌رساند:
وفق مدارک پیوست فرزند موکل در تاریخ… در جاده … در حال تردد با موتور سیکلت بوده که متأسفانه به علت تصادف با خودرو پراید فوت می‌نمایند و راننده مقصر نیز متواری می‌گردد.
لذا با عنایت به اینکه وسیله نقلیه دارای بیمه شخص ثالث و حوادث راننده می‌باشد و برابر قرارداد بیمه فوق باید از محل آن دیه پرداخت گردد لذا تقاضای محکومیت شرکت بیمه …
و صندوق تامین خسارت‌های بدنی به ایفا تعهدات قراردادی و قانونی مبنی بر پرداخت دیه به انضمام کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.
