اعمال محدودیت‌های سفر در ماههای اخیر پس از شیوع کرونا و ممانعت از تجمع افراد و تشکیل جلسات و یا هر گونه گردهمایی، تشکیل جلسات استماع داوری را با مشکل مواجه کرده است به حدی که طی فرایند رسیدگی داوری را حداقل برای یک دوره کوتاه زمانی مختل ساخته است. به عنوان مثال ایالات متحده امریکا و اروپا که محل سرزمینی فعال ترین و پرترددترین پرونده‌های داوری تجاری بین المللی می باشند، امروزه مرکز شیوع پاندمی کرونای دنیا هستند و لذا این کشورها محدودیت‌ها بلکه ممنوعیت‌هایی برای تردد غیرضرورری اتباع مسافران داخلی و خارجی (من جمله اطراف اختلاف داوری، وکلا، داوران، مشاوران حقوقی و گواهان) از مرزهای هوایی و زمینی و دریایی خود اعمال کرده اند.
عدم امکان برگزاری جلسات داوری از پیش طراحی شده بدلیل اعمال قرنطینه‌های گسترده، وضع محدودیت‌های گسترده در تردد و جابجایی داوران، اصحاب دعوی و گواهان و کارشناسان پرونده‌های اختلافات تجاری بین المللی، اعمال غلاظ و شداد پروتکل‌های بهداشتی در پیشگیری و کنترل ویروس کرونا؛ مهیا نبودن شرایط زیرساخت‌های انتقال سریع از نظام سنتی داوری به داوری‌های مدرن فعال در فضاهای مجازی و غیرحضوری، همگی از چالش‌هایی حکایت می کند که بر اثر شیوع پاندمی کرونا بر بدنه نظام داوری تجاری بین المللی سایه انداخته است.
چالش‌های حاکم بر نظام سنتی داوری تجاری بین المللی در شرایط امروزه کرونایی ما را به مدل جدیدی در مدیریت داوری‌های تجاری بین المللی رهنمون می سازد. این مدل جدید داوری تجاری بین المللی زمانی دست یافتنی بوده و از ریسک‌های شکلی و ماهوی در امان خواهد بود، که بر اساس ارزیابی و تحلیل جامع، منسجم و یکپارچه عناصر نه گانه تفسل (TEFCEL) حاکم بر نظام داوری تجاری بین المللی در شرایط کرونایی صورت پذیرد. بر اساس این مدل لازم است ضمن شناسایی جامع خطرات مطروحه در داوری‌های تجاری بین المللی، آنها را ارزیابی کرده و روش‌های مدیریت جامع، یکپارچه ،میان رشته ای واستراتژیک را در یک زنجیره صفر تا صد واکاوی و اعمال نماید. مدل تفسل(TEFCEL)متشکل از
۹ عنصراست که عبارتند از: عنصر فنی (Technical)؛ عنصرفناوری (Technological)،عنصراقتصادی (Economic)، عنصرمالی
(Fiscal)، عنصر مالیاتی (Fiscal)، عنصر بازرگانی (Commercial)، عنصرقراردادی (Contractual)، عنصر محیطی (Environmental) وعنصرحقوقی (Legal) است.
امروزه مراکز داوری نظیر محکمه داوری بین المللی لندن (LCIA)؛ مرکز داوری بین المللی هنک کنگ (HKIAC)؛ مرکز داوری بین المللی سنگاپور (SIAC)؛ اتاق داوری دریانوردی سنگاپور (SCMA)؛ مرکز استرالیایی داوری بازرگانی
بین الملللی (ACICA)؛ انجمن داوری امریکایی (AAA)؛
اتاق بازرگانی بین المللی پاریس (ICC)؛ در کشورهایی قرار دارند که با شدت و ضعف درگیر شیوع پاندمی کرونا می باشند، و قرنطینه‌ها و محدودیت‌هایی را برای رفت آمد شهروندان و ممنوعیت‌های را برای تردد اتباع خارجی اعمال کرده اند.
موسسات داوری فوق بزرگ دنیا دستورالعمل‌هایی برای مدیریت، پیشگیری و کنترل شیوع پاندمی کرونا اعمال کرده اند. به عنوان مثال، استفاده از استماع الکترونیکی (E-Hearings) در ابتکارات و نوآوری‌ها در فضای مجازی از یک طرف و ارتقای سطح تعامل و همکاری بین اصحاب دعوی و داوران و گواهان؛ ارسال و تبادل لوایح ادعا و یا دفاعیه از طریق ایمیل، استفاده از ابزارهای الکترونیکی و فضای مجازی اینترنتی برای برگزاری جلسات مجازی استماع داوری، و استفاده تلفیقی در برگزاری حضوری و مجازی جلسات داوری به شرط رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای آن دسته از مشاوران حقوقی اصحاب دعوی و گواهان پرونده که بخواهند به صورت فیزیکی در جلسه رسیدگی داوری تجاری
بین المللی حضور پیدا کنند، از روش‌هایی است که امروزه موسسات فوق الذکر به صورت کم و بیش از آن استفاده می کنند.
ماده ۱۹.۲. مقررات محکمه داوری بین المللی لندن اجازه
می دهد که جلسه استماع از طریق “کنفرانس ویدئویی و یا تلفنی یا حضوری و یا ترکیبی از این روش‌های مدرن برگزار شود.یا مثلا ماده ۲۳.۵ مقررات داوری ICDR اجازه می دهد که شهود و گواهان در فرایند رسیدگی داوری از طریق ابزارهای غیرحضوری مورد سوال و استنطاق قرار گیرند، بدون آنکه آنها مجبور
به حضور فیزیکی در جلسه رسیدگی داوری باشند. مقررات
داوری آنسیترال (UNCITRAL) مقررات مشابه فوق را
وضع نموده است. مقررات ACICA داوران و اصحاب دعوی را برای استفاده از کنفرانس ویدئویی و تسهیلات و ابزارهای مجازی تا جایی که ممکن و متصور باشد دعوت می کند. استفاده از روش‌های استماع مجازی (Virtual Hearing) یا استماع فناوری الکترونیکی (E-Hearing Technology)، بلکه استفاده از هر روش دیگر برپایه بهره‌گیری از ابزار فناورانه هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)، مدیریت زنجیره تامین(SCM)، زنجیره بستگی یا زنجیره بلوکی (Blockchain) و یا دیگر راه حل‌های هوشمندانه (SolutionsSmart)، برای مدیریت و کنترل داوری‌های تجاری بین المللی در شرایط کرونایی و پساکرونایی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
میان رشته‌ای و چند تخصصی بودن داوری‌های تجاری
بین المللی؛ لزوم استفاده از داوران با دانش و تجربه بالا در حل و فصل اختلافات پیچیده تجاری بین المللی؛ استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ضریب هوشی (IQ) بالا و هوش هیجانی (EQ) بالای داوران بین المللی در این رشته؛ استفاده از ظرفیت بالای مهارت‌های مدیریتی و راهبردی در مدیریت بازیگران متعدد در رسیدگی‌های حل و فصل اختلافات تجاری بین المللی به روش داوری؛ ایجاد ارتباط منطقی و تعامل سازنده و موثر؛ استفاده از ظرفیت‌های موثر در همکاری و هماهنگی فعال در فرایند رسیدگی داوری تجاری بین المللی؛ و بالمآل تقویت حس تعهدپذیری، می تواند جوهرمایه توسعه یافتگی نظام داوری مدرن در شرایط کرونایی و بلکه پساکرونایی باشد.
تغییر سریع شرایط محیطی (Environmental) تاثیرگذار بر فضای داوری‌های تجاری بین المللی؛ لزوم استفاده از عناصر فناورانه (Technological) برای اداره حل و فصل اختلافات تجاری بین المللی به روش داوری؛ ایجاد و یا توسعه زیرساخت‌های فنی (Technical )، عملیاتی و
بهره برداری از ساختارهای توسعه یافته اطلاعات و
ارتباطات (Information & Communication )؛ لزوم
سرمایه گذاری‌های گسترده در پروژ‌های زیرساختی جهت دسترسی آسان و سریع به فضای مجازی و پهنای باند گسترده
به منظور مدیریت جلسات رسیدگی‌های داوری به روش‌های فناورانه و مدرن؛ تجاری سازی (Commercialization) روش‌های رسیدگی‌های فناورانه داوری تجاری بین المللی؛
طراحی‌های موافقت نامه‌های جدید داوری (Contractual)
به ویژه داوری‌های ad-hoc جهت پیش بینی شرایط سخت برگزاری جلسات استماع و رسیدگی داوری
در فضای کرونایی و شرایط پساکرونایی؛ پیش بینی شرایط
محیطی زیستی و سیاسی و اجتماعی متاثر از شیوع پاندمی
کوید ۱۹ و تاثیر آن در رسیدگی‌های شکلی و ماهوی داوری‌های تجاری بین المللی؛ و در نهایت وضع قوانین ذیربط و توسعه مقررات تنظیمی حاکم بر رسیدگی‌های داوری سازمانی و ad-hoc ، همگی از مسائلی هستند که لزوم بازنگری در نظام سنتی داوری تجاری بین المللی را امری ضروری و اجتناب ناپذیر می کند.
طراحی‌های جدید موافقت نامه‌های داوری به ویژه ad hoc جهت پیش بینی شرایط سخت برگزاری جلسات استماع و رسیدگی داوری در فضای کرونایی و طراحی سناریوهای جایگزین بدون آنکه منجر به نقض رویه‌های پذیرفته شده داوری گردد، و پیش بینی شرایط محیط زیستی و سیاسی و اجتماعی در شرایط کرونایی و تاثیر آن در رسیدگی‌های شکلی و ماهوی اختلافات تجاری بین المللی در داوری‌ها و همچنین حاکمیت قانون بلکه نظام حقوقی پویا در تعریف روش‌های قانونمند حل و فصل اختلافات تجاری بین المللی به صورت داوری، و
غیره همگی از مسائلی است که لازم است در باره آن به درستی تحلیل شود.