علی خجسته فر
وکیل پایه یک دادگستری
وکالت و رسیدگی به پروندههای موکلان همواره با خاطرات کوچک و بزرگی همراه است که برخی از آنها نه تنها ماندگارتر از دیگر پروندههاست، که بسیار آموزنده و دربردارنده نکاتی بس مهم و مورد توجه است. خاطرهای که اکنون بیان میکنم، یکی از همین پروندههاست که برایم درسهای بزرگی داشت.
تاثیر این پرونده موجب شد تا به اهمیت و کاربرد لغات و واژگان و جملاتی که در لوایح و دیگر متونی که در ارتباط با حقوق اراده میکنم و یا مورد مطالعه قرار میدهم، دقت نظر افرونتری داشته باشم.
ماجرا از این قرار بود که:
پروندهای در خصوص اتهام رشوه به من ارجاع شد. مراجعه کننده و اعلام نمود که او را به پرداخت رشوه متهم نمودهاند. لذا با اخذ وکالت و مطالعه پرونده و رویت گزارش مامور انتظامی متوجه شدم که در تمام گزارشات نوشته شده: توسط ماموران محترم نیروی انتظامی. درواقع نوشته شده بود پیشنهاد رشوه به مامورین توسط متهم. به عبارتی مامورین پیشنهاد رشوه را توسط متهم تایید نموده بودند، نه پرداخت رشوه را!
به این ترتیب من نیز توانستم از این نکته مهم استفاده کنم. برای همین در جلسه رسیدگی دادگاه بدوی اینجانب در دفاع از حقوق موکل خود، به این نکته ساده اما ظریف در گزارش مامورین انتظامی، تکیه و استناد نمودم.
با این مضمون که در همه گزارشات کلمه پیشنهاد رشوه عنوان شده و جمله یا عبارتی که نشان دهنده پرداخت رشوه باشد، در هیچ کجا ثبت نشده است!
لذا با تمرکز بر این موضوع و اعلام به دادگاه بدوی که پیشنهاد رشوه طبق گزارش مامور انتظامی جرم نبوده و وجه رشوه را محقق نمیکند، در خواست برائت موکل را خواستار شدم.
لذا دادگاه بدوی توجهی به این دفاع قانونی و ظریف ننموده و به استناد اظهارات دو نفر از کادر نیروی انتظامی، به عنوان مطلع در جلسه رسیدگی و نیز اظهارات فرماندهی نیروی انتظامی مبنی بر این که متهم موصوف مبلغ دوازده میلیون تومان را جهت رهایی از چنگال قانون به مامورین داده است و اقرار صریح متهم در دادسرا، دادگاه بدوی رشوه را محرز دانسته و موکل را به جرم رشوه به ۶ ماه حبس و ضبط مال ناشی از رشوه به نفع دولت محکوم نموده است.
اینجانب به رای این دادگاه محترم بدوی درخواست تجدیدنظرخواهی نمودم و مجددا اعلام و ایراد نمودم که در تمام گزارشات مامورین انتظامی عبارت پیشنهاد رشوه به کار گرفته شده است و پیشنهاد رشوه نیز بزه رشوه را محقق نمیکند.
با تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه تجدید نظر و اعلام همان دفاعیات در دادگاه، دادگاه تحدید نظر با ملاحظه پرونده و گزارش مامورین در پرونده متوجه شد که عبارت پیشنهاد رشوه در این گزارشات تماما به همین صورت آمده است. لذا دفاعیات را با استناد این که صرف به پیشنهاد رشوه در قالب قصد ارتکاب جرم عملیات اجرایی محسوب نشده و به نوعی مقدمه بزه تلقی میشود که ارتکاب مستقیم با وقوع جرم ندارد و رکن ماده جرم از ناحیه متهم محقق نگردیده است، پذیرفت.
نهایتا به جهت عدم احراز رد و بدل شدن وجه و عدم احراز وقوع بزه، رای دادگاه بدوی را نقض نمود و حکم برائت متهم را صادر و وجوه مورد توقیف نیز به متهم باز گردانده شد.
در این موضوع این نکته قابل اهمیت است که در حقوق، نقش و چگونگی عبارات به کار رفته در موضوع و متن بسیار تعیین کننده است و دادگاه بدوی علی رغم این که در عنوان کلمه پیشنهاد رشوه با خود رشوه تفاوتی قائل نشده و متهم را محکوم نموده است، اما دادگاه تجدیدنظر با بررسی عبارات و تطبیق آن با قانون عنوان اتهامی را دقیقا توضیح و در موضوع این پرونده ارکان بزه و رشوه را در آن محقق ندانست.
از طرف دیگر این موضوع اهمیت دارد که همان نقش وکیل مدافع است. نقش وکیل مدافع درواقع با ظرافت کاری در مسائل حقوقی که شاید در بدو نگاه یک امر ساده به نظر برسد رو به روست.
شاید در ظاهر به کار بردن جملات و کلمات ساده به نظر برسد، ولی همین موضوع و عبارات ساده میتواند در سرنوشت حقوقی و کیفری اشخاص و همینطور زندگی شخصی آنان تاثیر مهمی داشته باشد.
در همین پرونده که ذکر آن رفت، مردی که میرفت تا با اتهام وارد به گرفتاری بیفتد، نجات پیدا کرد. استخراج این موضوع مهم یعنی عبارت «پیشنهاد رشوه» از پرونده، و اعلام دفاع پیرامون آن موجب رهایی شخص از گناهی شد، که طی قانون اتهامی متوجه وی نبوده است.
این نکته ضرورت توجه وکلای محترم و حقوقدانان را به نحوه و کاربرد صحیح لغات و عبارات و جملات به خوبی نمایان میکند.
وکیل با دقت نظر خود نه تنها در استفاده از حقوق و قوانین مربوطه میتواند تاثیر فوقالعادهای بر پرونده و درواقع بر سرنوشت موکل خود و در پی آن، افراد مرتبط با او که به نوعی با وی در ارتباط هستند، داشته باشد، که میتواند با رعایت نکاتی مانند رعایت نثر، ویرایش، جملهبندیها و استفاده از واژگان مناسب، وکالتی خوب و مناسب داشته باشد و به این ترتیب وکیل، کمکرسان مردم باشد. وکیل با این دقت نظر میتواند تاثیر بیشتر و موثرتری ارائه دهد و زندگی بسیاری را از گرفتاری و رنج نجات دهد.