حقوق داوری در آراء دادرسان و داوران، جلد دوم، صفحه ۳۷۵
ﮔﻔﺘﺎر اول: اﻧﻮاع رأی / ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﻮرﻫﺎی دادﮔﺎه داوری ﮐﻪ ﻧـﻮع ﺑﺨﺼﻮﺻـﯽ ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺴـﺘﻪ بـﻪ ﻣـﻮرد دﺳﺘﻮرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ آراء دادﮔﺎه داوری ﻫﻢ ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ﻧﺪارد و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺟﺮﯾﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﯾﮑﯽ از آراء ذﯾﻞ را ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ:
۱-رأی ﻧﻬﺎﯾﯽ ۲-رأی ﺟﺰﯾﯽ ﯾﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ۳-رأی ﺳﺎزﺷﯽ ۴-رأی ﺗﻔﺴﯿﺮی ۵-رأی ﺗﺼﺤﯿﺤﯽ ۶-رأی ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ
در ذﯾﻞ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر اﯾﻦ آرا را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ.
ﺑﻨﺪ اول: رأی ﻧﻬﺎﯾﯽ / ﻣﻘﺼﻮد از رأی ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ رأی ﻧﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼـﻤﯿﻢ دادﮔـﺎه داوری ﺗﻤـﺎم اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻃﺮف ﻫﺎ را ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮای آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﻟﺰام آور و ﻗﻄﻌﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﻪ رأی ﻧﻬﺎﯾﯽ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﻣﯽ ﺗﻮان در دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺢ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد و اﺻﻮﻻً ﺑﺎ اﺣﺮاز وﺟﻮد ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺒﺐ از اﺳﺒﺎب اﺑﻄﺎل رای داوری؛ دادﮔﺎه ﺣﮑﻢ ﺑـﻪ اﺑﻄﺎل آن ﺧﻮاﻫﺪ داد.
ﺻﺪور رأی ﺳﺒﺐ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺳـﻤﺖ داور ﯾـﺎ داوران زاﺋـﻞ ﺷـﻮد و ﺑعـﺪ از آن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ دﺧﺎﻟﺘﯽ در ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮی در رأی ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﻣﮕـﺮ آن ﮐـﻪ از داور ﺻﺪور رأی ﺗﻔﺴﯿﺮی، ﺗﺼﺤﯿﺤﯽ ﯾﺎ ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮد. ﭘﯿﺸﺘﺮ اﺷﺎره ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً در داوری رﺳﯿﺪﮔﯽ ﯾﮏ درﺟـﻪ ای اﺳـﺖ. ﯾﮑـﯽ از آﺛﺎر ﯾﮏ درﺟﻪ ای ﺑـﻮدن داوری اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن و اﺧـﻮاﻫﯽ و رﺳـﯿﺪﮔﯽ ﻏﯿـﺎﺑﯽ ﻧﺪارﯾﻢ. ﭘﺲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﻗﺮارداد داوری ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﻮاﻧﺪه در داوری ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨـﺪ ﺑﻌﺪ از ﺻﺪور رای داوری ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از داور ﺗﻘﺎﺿـﺎی واﺧـﻮاﻫﯽ ﮐﻨـﺪ؛ داور ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در رای ﺧﻮدش ﺗﻐﯿﯿﺮی اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ.
اﻣﺎ ﺑﺎ ﻏﯿﺒﺖ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﻧﺪه داور ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪه را ﻫﻢ ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﺪ؛ ﮔﻮﯾﯽ در داوری ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ! ﯾﻌﻨﯽ داور ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻧﯿﺎﻣـﺪن و ﺷـﺮﮐﺖ ﻧﮑـﺮدن ﺧﻮاﻧــﺪه را در ﺟﺮﯾــﺎن داوری اﺳﺘﺼــﺤﺎب ﮐﻨــﺪ و ﺧــﻮدش را از آﮔــﺎه ﮐــﺮدن وی از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﺪاﻧﺪ و ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﻧـﺪه را ﺗـﺎ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽاش ﻣﺴﻠّﻢ ﺑﺪاﻧﺪ. دادﮔﺎه داوری ﺗﻤﺎم ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت و ﮐﻮﺷﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮای ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻪ ﺷـﺮﮐﺖ در ﺟﺮﯾـﺎن داوری ﮐـﺮده اﺳـﺖ در رأی داوری ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ آن اﺷﺎره ﮐﻨﺪ؛ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ اﺳﺘﺤﻘﺎق ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺮ وی اﺣﺮاز ﺷﻮد و ﻗﺼـﺪ ﻣﺤﮑـﻮم ﮐـﺮدن ﺧﻮاﻧﺪه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺎﯾﺪ ﺑهﺨﻮﺑﯽ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﻣﻮﺟﻪ و ﻣﺴﺘﺪل ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ ﮐـ ﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ای رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از ﺻﺪور رای داور ﻣﺤﮑﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻏﺎﯾـﺐ ﺣﻀـﻮر ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ؛ داور ﭼﻮن ﺳﻤﺘﺶ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘـﻪ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻋﺘـﺮاض ﻣﺤﮑـﻮمﻋﻠﯿـﻪ ﻏﺎﯾـﺐ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﮑﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﭼﺎره ای ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺮای اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ رای ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﺑﻄـﺎل آن ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ. اﯾﻦ ﺗﺬﮐﺮ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺎﺑﯽ ﺑﻮدن رأی داور و ﻋـﺪم ﺣﻀﻮر ﺧﻮاﻧﺪه اﺻﻮﻻً ﺟﻬﺖ اﺑﻄﺎل رأی داور ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻌﺘﺮض ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻬﺖ دﯾﮕـﺮی ﺑـﺮای اﺑﻄﺎل رأی اﻋﻼم ﮐﻨﺪ.۷۴۱ ﯾﺎ رأی داور ﺑﻪ ﻋﻠﺘﯽ از اﺳﺎس ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎﺷـﺪ. ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ رأی ﻏﯿﺎﺑﯽ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ رأی ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد.