طرفین در انتخاب داور برای حل اختلاف خود توافق نمایند. اما یکی از چالش‌ها و مواردی که زیاد با آن برخورد می‌کنیم اینست که طرفین برای حل اختلاف از طریق داوری توافق نموده‌اند اما درانتخاب داور، تراضی نکرده‌اند و یا دچار اختلاف و مشکلاتی هستند یا مسائلی بروز می‌کند که طرفین یا یکی از آنها توافق برای انتخاب داور راهی برای تاخیر در حل اختلاف می‌نماید و بدین ترتیب، موضوع اختلاف و طرف مقابل را معطل نگه می‌دارد که در این مورد چاره‌ای جز تعیین داور توسط دادگاه نخواهد ماند و شاید بتوان گفت که این امر از معایب داوریست که با تنظیم درست موافقتنامه و یا شرط داوری قابل رفع و رجوع است. در هر صورت یا داور با تراضی وتوسط طرفین معین می‌شود و یا به دادگاه واگذار می‌گردد.
در اینجا روش‌های تعیین داور را بررسی می‌کنیم:
طبق قانون آیین دادرسی مدنی، داور یا توسط اصحاب دعوا (طرفین داوری یا اشخاص ثالث معین شده توسط طرفین) تعیین می‌گردد یا توسط دادگاه.
تعیین داور توسط اصحاب دعوا:
مطابق ماده ۴۵۵ و ۴۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی طرفین میتوانند قبل یا بعد از بروز اختلاف داور یا داوران خود را انتخاب نمایند.اگر در موافقت نامه داوری تعداد داوران مشخص نشده باشد هر یک از طرفین باید یک داور اختصاصی معین کنند و یک نفر را به عنوان داور سوم به اتفاق تعیین نمایند. قانون در خصوص این امر که تعداد داوران حداکثر باید چند نفر باشند ساکت است و در صورت تعدد داوران رای اکثریت ملاک است.در صورتی که مقرر شده باشد حل اختلاف به یک نفر داور ارجاع شود و در زمان بروز اختلاف، طرفین نخواهند یا نتوانند در تعیین داور به توافق برسند هر یک از طرفین میتواند داور واحد را به موجب اظهارنامه به طرف مقابل معرفی نماید در چنین صورتی چنانچه طرف دیگر ظرف مدت ۱۰ روز موافقت خود را با داور معرفی شده اعلام نماید و یا به طرق دیگری در تعیین داور واحد با طرف مقابل توافق کند نوبت به مداخله دادگاه برای تعین داور نخواهد رسید. (ماده ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی)
تعیین داور توسط شخص ثالث:
در تمام موارد طرفین میتوانند انتخاب داور یا داوران را بر عهده ثالث گذارند.قانون ترتیب مراجعه به شخص ثالث برای تعیین داور را مشخص نکرده است، و این امر برعهده طرفین داوری است.شخص ثالث پس از انتخاب داور یا داوران مکلف است قبولی آنها را گرفته و مدت داوری را کتبا به آنها ابلاغ کند.
شاید بتوان داوری سازمانی را از جهتی و با اغراق،نمونه‌ای از تعیین داور توسط شخص ثالث به حساب آورد. در این نوع داوری،طرفین در موافقت نامه داوری و یا در شرط داوری، ضمن تعیین سازمان داوری انتخاب داور راهم به آن سازمان واگذار می‌کنند تا آن سازمان از میان لیست داوران خود،داور یا هیئت داوران را برای داوری معین نماید.
تعیین داور توسط دادگاه:
در موردی که طرفین معامله، متعهد به معرفی داور شده ولی داور خود را معین نکرده باشند و در هنگام بروز اختلاف نیز برای تعیین داور به توافق نرسند و تعیین داور به شخص ثالث یا دادگاه نیز محول نشده باشد خواهان داوری میتواند پس از ابلاغ اظهارنامه رسمی (که دربردارنده معرفی داور اختصاصی یا حسب مورد معرفی داور ثالث -سرداور- و درخواست معرفی داور اختصاصی یا تراضی به سرداور باشد) و عدم اقدام طرف مقابل، برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند.
در موردی که طرفین، توافق کرده‌اند که اختلاف به یک نفر داور، ارجاع شود و نخواهند یا نتوانند در انتخاب داور، تراضی کنند هر یک از طرفین میتواند پس از ابلاغ اظهارنامه رسمی (که دربردارنده معرفی داور مورد نظرشان و درخواست از طرف مقابل برای اعلام نظر در مورد داور واحد باشد) و عدم اقدام طرف مقابل، برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند.
اگر بخواهیم موارد دیگری از تعیین داور به وسیله دادگاه را تیتروار نام ببریم بر طبق ماده ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی ایران، مختصراً به شرح زیر است:
الف) فوت داور یکی از طرفین و عدم اقدام آن طرف برای انتخاب داور جانشین.
ب) استعفای داور یکی از طرفین و عدم اقدام آن طرف برای انتخاب داور جانشین.
ج) امتناع شخص ثالثی که تعیین داور به او محول شده است.
د) غیرممکن شدن انتخاب داور به وسیله شخص ثالثی که تعیین داور به او محول شده است.
ه) محجوریت داور یا ممنوعیت داور از داوری نیز از موجبات قانونی درخواست تعیین داور بوسیله دادگاه خواهد بود.
در صورتی که طرفین توافق کرده باشند که دادگاه معینی به عنوان مقام ناصب برای آنها اقدام به انتخاب داور نماید بایستی جهت انتخاب داور از طریق همان دادگاه اقدام نمایند. قانونگذار در ماده ۴۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی اذعان داشته است که دادگاه صالح برای انتخاب داور دادگاهی است که طرفین دعوا انتخاب می‌کنند؛ در غیر این صورت دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد. در مواردی که تعیین داور به درخواست هریک از طرفین توسط دادگاه انجام شود و یا در هر مورد دیگری که دادگاه باید به جای طرفین یا یکی از آنها داور تعیین کند، باید حداقل از بین دو برابر تعدادی که برای داوری لازم است و دارای شرایط هستند داور یا داوران را انتخاب کند. درخواست تعیین داور از دادگاه نیازمند رعایت تمام شرایط دادخواست نمی‌باشد چون فی الواقع دادخواهی به حساب نمی‌آید.در مواردی که طرفین تعیین داور را صریحا به دادگاه واگذار نموده‌اند از مفاد قانون این استنباط می‌شود که داور باید به سبکی انتخاب شوند که مورد قبول طرفین باشد. در غیر این صورت دادگاه راساً داور مشترک را به قید قرعه، دست کم از بین ۲ نفر انتخاب می‌نماید.در صورت تعدد داوران دادگاه به هر یک از طرفین اخطار می‌نماید که داوران اختصاصی خود را در مدت معینی انتخاب نمایند و شخصی را به عنوان داور سوم پیشنهاد دهند، در غیر این صورت دادگاه داوران را به قید قرعه انتخاب می‌کند. (ماده ۴۶۷قانون آیین دادرسی مدنی)
