و پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در قطعنامه ٢٢٣١شورای امنیت سازمان ملل متحد در حال پیاده سازی طرحی مبنی بر برگشت به برجام و فعال کردن دوباره تحریم‌های تسلیحاتی و فشار حداکثری علیه ایران است.
آمریکا تلاش دارد اقدامات موشکی ایران که حاصل تلاش جوانان انقلابی برای دفاع از ایران اسلا‌می‌است را مغایر با برجام بداند اما بعد از برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ براساس برجام نوشته شده و قرار بر این بود که اگر تعهدات طرفین در برجام به درستی انجام شود، همه تحریم‌های ایران برداشته شود.
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و تفسیر آن، این روزها مبنای اختلاف آمریکا و حتی کشورهای اروپایی با ایران است. آمریکا و حتی فرانسه، آلمان و بریتانیا توسعه برنامه موشکی ایران که جنبه دفاعی در برابر تهاجم بیگانه را دارد مغایر این قطعنامه می‌دانند.
برنامه موشکی ایران هیچ زمان نقض‌کننده برجام نبوده است هرچند برخی کشورهای غربی چشم دیدن این توانایی را ندارند.
شورای امنیت سازمان ملل متحد ۲۹ تیر ۱۳۹۴ (۲۰ژوئیه ۲۰۱۵)، با اکثریت قاطع (۱۵ رای مثبت از ۱۵ عضو) توافق جامع ات‌می‌میان ایران و گروه ۱+۵ را تایید کرد. این قطعنامه، کشورهای عضو سازمان ملل متحد را به اجرای مفاد توافق جامع ات‌می‌متعهد می‌کند. قطعنامه ۲۲۳۱ به لحاظ شکلی دارای ۱۲ بند مقدماتی، ۳۰ بند اجرایی و دو سند پیوست است. پیوست اول متن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است و پیوست دوم، بیانیه ای جداگانه.
= بازگشت تحریم‌ها؟!
آیا امکان بازگشت تحریم‌ها وجود دارد؟
هرچند قطعنامه ٢٢٣١ که پس از دستیابی به برجام به تصویب شورا رسید، قطعنامه‌های قبلی را ملغی اعلام کرد اما راه را برای بازگشت هفت قطعنامه تحری‌می‌پیشین شورای امنیت همچنان باز گذاشت.
در صورتی که پس از بررسی اختلافات طرفین در اجرای برجام و طی شدن همه مراحل حل اختلاف، نقض اجرای توافق از سوی ایران توسط کمیسیون محرز و به شورای امنیت گزارش شود، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های پیشین سازمان ملل در یک فرایند ۶۰ روزه به خواست هر یک از اعضای دائم شورا وجود دارد.
اما در توافق هسته‌ای – برجام – فرآیند خاصی برای رسیدگی به شکایت طرف‌های توافق در مورد نقض مفاد آن توسط دیگر طرف‌ها پیش‌بینی شده است که با بررسی موضوع در کمیته کارشناسی آغاز می‌شود و به مراحل بعدی شامل رسیدگی توسط وزیران خارجه کشورهای عضو ادامه می‌یابد.
طبق قطعنامه ٢٢٣١ شورای امنیت سازمان ملل، که با استناد به برجام، تحریم‌های هسته‌ای مصوب شورا علیه ایران را لغو کرد، در صورتی که طرف شاکی از نتایج مراحل مختلف حل اختلاف رضایت نداشته باشد، می‌تواند شکایت خود را به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کند.
در این مرحله ممکن است برخی از اعضا پیش‌نویس قطعنامه‌های شامل ادامه لغو قطعنامه‌های تحریم علیه ایران را برای بررسی و رای‌گیری در شورا مطرح کنند. از آنجا که پنج عضو برجام از اعضای دارای حق وتو در شورای امنیت هستند، مخالفت هریک از آنها با “ادامه لغو تحریم‌ها” به اجرایی شدن مجدد قطعنامه‌های قبلی شورا و بازگشت تحریم‌ها منجر می‌شود. در صورتی که پیش‌نویس چنین قطعنامه‌ای در شورا مطرح نشود، طبق قطعنامه ٢٢٣١، پس از مدت معینی، تحریم‌های قبلی سازمان ملل به طور خودکار به اجرا گذاشته می‌شود.
این قطعنامه در پیوست دوم صرفا از ایران “درخواست” کرده که هیچ فعالیتی در ارتباط با موشک‌های بالستیکی که “برای برخورداری از قابلیت حمل سلاح‌های هسته ای طراحی می‌شوند” صورت ندهد. بنابر فتوای مقام معظم رهبری در سال ١٣٨٩ مبنی بر حرام بودن سلاح‌های هسته ای که به طور رسمی اعلام شد و به دلیل این که ایران بنا ندارد از سلاح‌های متعارفش برای حمل سلاح هسته ای
استفاده کند، این بند از درخواست شورای امنیت عملا بلا موضوع است. اما آمریکا و کشورهای غربی عملا برنامه‌های ماهواره‌ای و موشکی ایران را نقض این قطعنامه می‌دانند.
فرانسه، آلمان و بریتانیا، سه طرف اروپایی که هنوز به توافق هسته‌ای با ایران پایبندند، در نامه‌ای به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل ایران از دبیرکل سازمان ملل خواسته‌اند در گزارش بعدی خود به شورای امنیت اطلاع دهد که برنامه موشک‌های بالستیک ایران «مطابق» با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نیست.
=درخواست‌غیرالزام آور
در صورتی که ایران این درخواست را اجرا نکند، آیا توافق جامع را نقض کرده است؟
موضوع درخواست شورا از ایران در ارتباط با موشک‌های بالستیک در سند توافق جامع و در قطعنامه ۲۲۳۱ ذیل ماده ۴۱ گنجانده نشده و صرفا در بخش پیوست قطعنامه آمده و به لحاظ فنی یک درخواست غیرالزام آور است. بنابراین اجرا نکردن آن از سوی ایران نقض توافق جامع ات‌می‌به هیچ عنوان نیست و به دلیل اینکه جزو تعهدات ایجاد شده برای ایران از سوی شورای امنیت هم نیست،
اجرا نکردن آن نقض قطعنامه محسوب نمی‌شود.
= تعهدات اعضای شورای امنیت
چه تعهداتی برای اعضای شورای امنیت ایجاد شد؟
این قطعنامه ۵ عضو دائم و بیش از ۱۹۰ کشور عضو سازمان ملل را به اجرای تعهداتی در برابر ایران ملزم کرده است. عمده الزاماتی که قطعنامه ۲۲۳۱ برای اعضای سازمان ملل از جمله اعضای دائم شورای امنیت در نظر گرفته اجرای مفاد توافق جامع ات‌می‌است. این قطعنامه زمان بسته شدن قطعی پرونده ایران را هم پیش بینی کرده بود.
= ایران در دستور کار شورا!
با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ آیا ایران از دستور کار شورای امنیت خارج شد؟
در جریان نظارت بر اجرای بخش‌های فنی توافق جامع اتمی‌که به آژانس
بین المللی انرژی ات‌می‌سپرده شده است، مدیرکل آژانس باید به طور دوره ای شورای امنیت را از اجرای توافق و پایبندی ایران به تعهداتش مطلع کند. در عین حال کمیسیونی زیر نظر شورای امنیت اجرای محدودیت‌های پیش بینی شده در ارتباط با خرید و فروش سلاح‌های متعارف و کالاهای دو منظوره را به مدت حداکثر ۸ سال ادامه می‌دهد. پرونده ایران تا سال ۲۰۲۵ یا هر زمان زودتری که آژانس تایید کند هیچگونه فعالیت اتمی اعلام نشده ای در ایران وجود ندارد، در دستور کار شورای امنیت باقی می‌ماند، اما بر اساس مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، ایران از ذیل ماده ۴۱ منشور ملل که به موضوع “تهدید صلح و امنیت جهانی” اشاره دارد، خارج شده و پرونده ایران دیگر به شکل اضطراری در شورا مطرح نیست. مگر این که پس از این اتفاق جدیدی بیفتد!
