به نظر می‌رسد نوجوان امروز نه تنها به محبت سرشار از عشقی که از خانواده می‌گیرد و همین‌طور آگاهی‌های لازم، بیشتر نیاز دارد، که به دستگیری بیشتری از سوی قانون نیز احتیاج دارد. جرایم، هنجارشکنی‌ها، قانون‌گریزی‌ها و قانون‌شکنی‌ها، که کودکان و نوجوانان امروز را سوی خود می‌کشاند، در پناه قوانین، کمرنگ شده و امنیت بیشتری به زندگی آنان می‌دهد. این قشر حساس و مهم جامعه در حال بزرگ شدن است تا بار جامعه را به زودی بر دوش خود بگذارد، پس اهمیت موضوع نیز بر همگان روشن است. اگر به عنوان یک ایرانی، می‌خواهیم در رشد و حفظ این قشر از آسیب‌های اجتماعی، سهمی داشته باشیم، لازم است تا با برخی از قوانین و موارد بنیادی آگاهی داشته باشیم. در این گزارش تلاش بر این است تا به مواردی پرداخته شود که سرپناه حقوقی کودکان و نوجوانان را در رابطه با قانون‌شکنی نشان دهد. دو کارشناس قضائی و رفتارشناسی در کنار نماینده‌ای از مردم، در مجلس شورای اسلامی، ما را با این موارد آشنا خواهند کرد. به عبارتی در این گزارش با این پرسش اساسی رو به رو هستیم که در باغچه‌ی جامعه، رسیدگی به گل‌های تازه شکوفا شده که دچار آفتی شده‌اند، چگونه است؟ با هم این گزارش را می‌خوانیم.
سنین نوجوانی با دنیای شگفت‌انگیز خود گاه در سر خوردن بر اتفاقت و ماجراهای زندگی دور هیجانی بیشتری پیدا کرده و با مشکلاتی رو به رو میشود. نوجوان گاه با برخی رفتارها و هنجار شکنی‌ها پا را فراتر نهاده و با قانون‌شکنی و ارتکاب بزه، گرفتاری‌هایی را برای خود و دیگر افراد درست می‌کند. چرایی این موضوع مهم یکی از مباحثی است که رفتارشناسان پاسخ‌های گوناگونی برای آن دارند.
بازیافت سرمایه‌ی ملی
دکتر مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناسی اجتماعی در این باره می‌گوید: «نوجوانی ورود به جوانی و گذر از کودکی است که به دلیل همزمانی با بلوغ، خطراتی می‌تواند به همراه داشته باشد. بسترهای آسیب‌ساز در این دوران، تضادهای فکری و ذهنی نوجوانان با خانواده، افت تحصیلی، انتخاب افراد نادرست برای دوستی، گرایش به سیگار و مواد مخدر و گرایش به برخی انحرافات جنسی است.»
دکتر ابهری استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران، رئیس هیئت‌مدیره بنیاد خانواده و مولف کتاب ادامه می‌دهد: «در زمانی که مسئول و سرپرست مرکز نگهداری از کودکان خیابانی بودم، پیشنهادی را به دادسرای جوانان و نوجوانان ارائه کردم که قاضی محترم وقت آن را پذیرفت و آن هم جدی گرفتن کیفرهای جایگزین حبس برای نوجوانان و جوانان بود. به این ترتیب بسیاری از کودکان و نوجوانان به جای اعزام به کانون اصلاح و تربیت، به آموزش حرفه و یا ادامه تحصیل می‌پرداختند. و یا برای اشتغال به جایی معرفی می‌شدند و به وسیله‌ی مددکاران خانه‌ی سبز تحت نظارت قرار می‌گرفتند. درست است که این روش حوصله، پشتکار و بودجه لازم دارد ولی با این روش می‌توان آینده‌ی بهتری را برای نوجوانی که یک روز به بزه دست زده است، رقم زد.»
این پژوهشگر و مولف چندین کتاب از جمله؛ «آسیب‌های اجتماعی و راهکارهای پیشگیری از آن»، «فناوری چه دادیم، چه گرفتیم؟»، ادامه می‌دهد: «چون در غیر این صورت با رفتن به زندان با مجموعه‌ای از آموزه‌های منفی رو به رو شده که با همان‌ها دوباره به جامعه وارد میشود. در این صورت نه تنها ممکن است دست به جرایم دیگری بزند، که ممکن است در بین همسالان و روابط اجتماعی دیگر نیز دچار مشکل شود و چه بسا که جامعه دیگر او را نپذیرد و همین باعث گرایش بیشتر او به تخلف و ارتکاب جرم شده و آینده‌ی نامناسب‌تری را برایش رقم بزند.»
دکتر ابهری توضیح می‌دهد: «متاسفانه بسیاری از کودکان و نوجوانان بزهکار خانواده‌ای ندارند و یا در خانواده‌هایی به سر می‌برند که از پیامدهای طلاق آسیب خورده‌اند و یا پدر یا مادرشان زندانی است و یا مشکلاتی جدی و آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند. ولی چنان‌چه خانواده وجود نداشت و یا نخواست نقش خود را ایفا کند، دولت و نهادهای حمایتی باید این نقش را به عهده بگیرند. کودکان و نوجوانان سرمایه‌ی ملی کشور محسوب می‌شوند که بسیار مهم و ارزشمند است. بنابراین توجه بیشتری را نیز می‌طلبند.»
دکتر ابهری مولف کتاب‌های دیگری همچون «جنگ نرم، و روش‌های مقابله با گسترش آن» و « نقش والدین در سلامت جنسی کودکان و نوجوانان» خاطرنشان می‌کند: «متاسفانه نوجوانانی که بزهکاری را تجربه کرده‌اند، پس از دوره محکومیت به دنبال دوستی با افرادی هستند که زندگی و سرنوشتی شبیه به خودشان را دارند. یکی از دلایل گرایش این دسته از نوجوانان به روابط با همسانان خود، این است که افراد دیگر جامعه که گرایشی به جرم و ارتکاب جرم ندارند، این افراد را به دوستی‌های خود راه نمی‌دهند.»
استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: «از نگاه رفتارشناسی، به منظور جامعه‌پذیری، باید معیارها و رفتارهایی را که جامعه پذیرفته و به آن عمل می‌کند را بپذیرد و انجام دهد و از آن جا که نوجوان بزهکار با ارتکاب جرم درواقع هنجارهای جامعه را زیر پا می‌گذارد، جایگاهی در ارتباطات دوستانه با دیگر افراد جامعه نخواهد داشت.»
دکتر مجید ابهری با اشاره به تعبیری تحت عنوان بازیافت سرمایه‌ی ملی، یادآور میشود: «وقتی در رفتارهای نوجوانی نشانه‌های انحراف دیده شد که معمولا با بزهکاری‌های کوچک رخ می‌دهد، باید او را با اصلاح به جامعه برگرداند. اصلاح و بازیابی این بخش از جامعه که بازیافت سرمایه‌ی ملی نام دارد، وقتی در مسیر درست هدایت شود، می‌توان به آینده‌ی سالم و پیشرفت امیدوار بود.»
آماری از نوجوانان قانون‌شکن در جهان
همشهری آنلاین در هجدهم آذرماه سال گذشته با انتشار مطلبی بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت پرداخته است. در این مطلب عنوان شده که سالانه ۲۰۰هزار نفر نوجوان و جوان در اثر خشونت جان خود را از دست می‌دهند و خشونت و قتل در میان این قشر از جامعه چهارمین عامل مرگ‌ومیر نوجوانان جهان به شمار می‌رود.
همچنین این خبرگزاری به گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است که شدت خشونت در سن بلوغ و اوایل نوجوانی در میان افراد ۱۸تا ۲۰سال افزایش پیدا می‌کند. بزهکاری نوجوانان در سطح جهان در شکل‌های مختلفی مانند قتل، درگیری‌های فیزیکی، قلدری و سوءاستفاده‌های عاطفی و خشونت با جنس مخالف، همکاری با گروه‌های قانون‌شکن و خرابکار و دیگر انواع رایج قانون‌شکنی رخ می‌دهد.
طبق این منبع میزان گرایش به خشونت و قانون‌شکنی در میان نوجوانان تا سال ۲۰۱۵ در حدود ۴۰درصد اعلام شده است.
همچنین در بیان آماری از نوجوانان معارضباقانون به این نکته اشاره دارد که: متفاوت بودن تعریف جرم برای نوجوانان در کشورها، تفاوت سازمان‌ها و سیستم‌های قضائی مسئول رسیدگی به جرائم نوجوانان و یا تلاش برای محرمانه نگه‌داشتن عمدی اطلاعات مرتبط با بزهکاری افراد زیر ۱۸سال می‌تواند ازجمله دلایل غیرقابل دسترس بودن آمار دقیق بزهکاری نوجوانان باشد. از این‌رو تعدادی از گزارش‌های جهانی به آمار مرکز بین‌المللی مطالعات زندان‌های جهان اتکا دارند که براساس
