نوشتن کتاب چند وقت طول کشید؟
نگارش کتاب حدود یک سال طول کشیده است. البته پژوهش‌های اساسی‌تر، که منتهی به شگل دادن چارچوب کلی متن کتاب شده است، طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ انجام شده است.
چه طور شد که به فکر نوشتن این اثر افتادین؟
آموزش حقوق هوایی موضوعی است که کمتر مولفی در کشور به ان پرداخته است، از این رو نوشتن کتابی با این موضو, در داخل کشور، مورد نیاز به نظر می‌رسید. برای همین تصمیم گرفتم یک کتاب آموزشی حقوق هوایی برای دانشجویان و مخاطبان خاص حقوق هوایی به فارسی بنویسم. لذا فکر پدید آوردن کتابی در حوزه حقوق بین‌الملل هوایی در زمینه مسائل بین‌المللی خصوصی و بین‌الملل عمومی، برایم مورد توجه قرار گرفت و برای عملی کردن آن، اقدام کردم.
از چه موارد تحقیقی و یا مصاحبه با چه اشخاصی در نگارش اثر بهره برده‌اید؟
در نگارش کتاب، بیشتر از منابع اصلی کتابخانه‌ای مثل کتاب‌ها و مجله‌های حقوق هوایی بهره برده‌‌ام. این منابع، از منابع اصلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در سطح بین‌الملل است.
تحقیقات بیشتر به چه صورت و چگونه بوده است؟
از آنجا که سابقه و تجربه کاری اینجانب در صنعت هوانوردی کشور بوده است و همچنین تحصیلات خود را در مقطع دکترا، در حوزه حقوق بین‌الملل هوایی و فضایی قرار داده‌ام، لذا موضوعات اصلی حقوق هوایی را به طور متمرکز پژوهش و مطالعه کرده‌ام. تلاشم بر این بوده است تا این پژوهش‌ها و تحقیقات را برای مخاطبان خاص این حوزه حقوقی به نگارش در آورم.
مخاطب اصلی این کتاب چه کسانی هستند، و به عبارت بهتر این کتاب بیشتر برای چه کسانی کاربرد دارد؟
این کتاب برای دانشجویان حقوق، به‌ویژه دانشجویان حقوق بین‌الملل، کارشناسان صنعت هوانوردی و شرکت‌های هواپیمایی، قضات و وکلا، می‌تواند مفید و کاربردی باشد.
«حقوق بین‌الملل عمومی هوایی» نسبت به کتاب‌های مشابه خود، چه مزیت‌ها و ویژگی‌هایی برای مخاطب دارد؟
نگارش کتاب حقوق بین‌الملل عمومی هوایی در حقیقت در راستای تکمیل کتاب دیگری است که با نام «حقوق بین¬الملل خصوصی هوایی» نوشته‌ام. در حوزه حقوق هوایی دو موضوع مهم و جدا از هم وجود دارد؛ نخست، بحث اصلی مربوط به موضوع مسئولیت از جنبه جبران خسارت در صورت وقوع سانحه هوایی است که تحت معاهدات و مقررات بین‌المللی مربوطه قرار می‌گیرد. مهمترین آن نظام حقوقی ورشو – مونترال است که در کتاب حقوق بین‌الملل خصوصی هوایی به این موضوع پرداخته‌ام.
موضوع ایمنی و امنیت هوانوردی که مهمترین موضوع حقوق هوایی است نیز در کتاب «حقوق بین‌الملل عمومی هوایی» مورد توجه قرار گرفته است. لذا موضوع ایمنی و امنیت هوانوردی که از وظایف اصلی دولت‌ها برای بهره‌برداری هواپیما به طور ایمن است، به طور خاص در این جلد کتاب مورد بررسی قرار داده‌ام.
علاوه بر این تفکیک و جداسازی محتوا و مطالبی که در این دو عنوان کتاب آورده شده است، ممکن است از ویژگی‌های خاص این کتاب باشد.
برای آشنایی مخاطبان با این اثر خود، کدام بخش از کتاب را معرفی می‌کنید؟
مقدمه کتاب به روشنی، موضوعات کتاب را برای مخاطب شرح می‌دهد و خواندن این بخش از کتاب آشنایی لازم را به مخاطبان محترم نشان خواهد داد.
ما نیز به رسم احترام به نظر نویسنده، بخش‌هایی از مقدمه کتاب «حقوق بین‌الملل عمومی هوایی» را برای مخاطبان معرفی خواهیم کرد.
دکتر حمیدکاظمی در مقدمه کتاب خود آورده است: «این کتاب تلاش دارد که سطوح اصلی حقوق بین‌الملل عمومی هوایی را برای خواننده روشن سازد. در این مطالعه ساختار مقرراتی صنعت حمل و نقل بین‌المللی هوایی بیان می‌گردد و موضوعات ایمنی و امنیتی هواپیمایی با توجه به تحولات جدید در ساختار بین‌المللی در خصوص نظارت و بازرسی بر اجرای ایمنی و امنیت هواپیمایی در چارچوب همکاری‌های بین‌المللی بررسی می‌شوند.
تلاش شده است از یک طرف به طور مختصر معاهدات و ساختار بین‌المللی حقوق هوایی بیان شوند که با شروع حمل و نقل بین‌المللی هوایی تا به امروز تدوین و اصلاح و متحول شده‌اند و از طرف دیگر موضوعات اصلی بیان شوند که در حوزه بین‌المللی هوایی برای دولت‌ها تعهدات و وظایف و مسئولیتهایی را به همراه می‌آورند. و نهایتا در هر بخش بنا بر هر موضوع قوانین و مقررات ملی در کشور ج.ا.ایران که منطبق با مقررات بین‌المللی وضع شده اند، بیان گردند.
در این کتاب قوانین و مقررات هوایی ایران در چارچوب حوزه حقوق بین‌الملل عمومی مورد توجه قرار گرفته است زیرا هواپیما وسیله نقلیه‌ای است که به سرعت جا بجا شده و به راحتی در قلمرو هوایی دیگر دولت‌ها وارد می‌شود و با توجه به اعمال حاکمیت هوایی هر دولت در اجرای قوانین هوایی ملی، جامعه حمل و نقل بین‌المللی هوایی با مقررات متفاوتی مواجه است، و در سال‌های گذشته همواره از کشورها خواسته است به منظور یکنواختی مقررات هوایی، دولت‌ها قواین و مقررات ملی خود را مطابق با استانداردهای بین‌المللی تدوین کنند. و با تدوین مقررات ملی هماهنگ با مقررات بین‌المللی مشکلاتی که همواره صنعت حمل و نقل بین‌المللی هوایی در زمینه بهره‌برداری از هواپیما روبرو است کاهش می‌یابد و به حداقل می‌رسد. از این رو قوانین و مقررات هوایی ایران در پروتو تطابق آنها با مقررات بین‌المللی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
از بررسی معاهدات بین‌المللی چند جانبه هوایی مشخص می‌شود که جامعه بین‌المللی به چهار موضوع توجه خاص داشته است.
۱. موضوعات ایمنی هوایی ۲. موضوعات امنیت هوایی ۳. موضوعات اقتصاد هواپیمایی ۴. موضوعات تعارض قوانین و مسئولیت اشخاص»
نگارنده، در بخش دیگری به تشریح مضمون کلی اثر خود پرداخته و آورده است: «این کتاب به طور خاص پس از بررسی کلیه معاهدات بین‌المللی هوایی و ساختار بین‌المللی و اصول بین‌المللی حاکم بر هواپیمایی یعنی حاکمیت و مسئولیت دولت‌ها، به دو موضوع اصلی حقوق بین‌الملل عمومی هوایی می‌پردازد که ناظر بر ایمنی و امنیت هواپیمایی می‌باشند.
۱. تدوین و اجرای مقررات یکنواخت بین‌المللی ایمنی هواپیمایی از شروع فعالیت حمل و نقل بین‌المللی هوایی اولین دستور کار کنفرانس‌های بین‌المللی بوده است، زیرا بدون تامین و تثبیت ایمنی هوانوردی، و رعایت استانداردها و رویه‌های یکنواخت فنی، امکان بهره‌برداری‌های بین‌المللی حمل و نقل هوایی و توسعه آن وجود ندارد. کنوانسیون شیکاگو ۱۹۴۴ اصول اصلی ایمنی هواپیمایی را بیان کرده است و اکثر کشورهای جهان به آن ملحق شده‌اند و آن را در حال حاضر اجرا می‌کنند. کنوانسیون شیکاگو به سه موضوع اصلی ایمنی هواپیمایی یعنی وضعیت هواپیما، بهره‌برداری هواپیما، تسهیلات هوانوردی فرودگاهی و بررسی سوانح هوایی پرداخته است که این کتاب نیز در راستای تبیین ایمنی هواپیمایی این موضوعات را بررسی می‌کند.
۲.از طرف دیگر با پدیدار شدن مداخلات غیر قانونی در هواپیما و خرابکاری عمدی افراد در دهه ۱۹۶۰، جامعه بین‌المللی به منظور حفظ ایمنی هواپیمایی و جان مسافران و اموال، و مجازات متخلفین برخی کنوانسیون‌های امنیتی را به منظور یکنواخت کردن برخی مقررات امنیتی تدوین کرده است. در این راستا کنوانسیون شیکاگو را نیز اصلاح کرده است. از این رو با توجه به این که جامعه بین‌المللی به طور خاص به امنیت هواپیمایی توجه خاص نموده است و مقررات جداگانه‌ای به‌طور مفصل در چارچوب اصلاح کنوانسیون شیکاگو و یا تهیه استانداردهای بین‌المللی امنیتی و همچنین چندین معاهده بین‌المللی خاص تدوین کرده است لذا به‌طور خاص بررسی می‌شوند.»
در بخش پایانی مقدمه نیز، مولف، درباره نگارش و تقسیم محتوا می‌گوید: «بنابراین، این کتاب در ۱۱ فصل تالیف شده است. که خواننده در فصل اول با کلیات هواپیمایی آشنا می‌شود. در کلیات تاریخچه مقررات هواپیمایی و مفاهیم و منابع حقوق بین‌الملل هوایی بررسی شده اند. در فصل دوم به اصول اصلی حقوق بین‌الملل عمومی حاکم بر فعالیت‌های هواپیمایی توجه شده است که عبارتند از حاکمیت، صلاحیت و مسئولیت. در فصل سوم سعی شده است تمامی معاهدات بین‌المللی هوایی که از زمان فعالیت حمل و نقل بین‌المللی تصویب شده اند، به‌طور مختصر بررسی شوند. نهادهای موثر در اجرای حمل و نقل بین‌المللی هواپیمایی در فصل چهارم بحث شده است. فصل پنجم اختصاص به بررسی حل و فصل اختلافات هواپیمایی کشوری دارد. فصل ششم به بررسی موضوع ایمنی هواپیمایی پرداخته است. نویسنده در فصل هفتم، هشتم، نهم و دهم موضوعات خاص ایمنی هواپیمایی را که در کنوانسیون شیکاگو مورد توجه قرار گرفته است، بررسی کرده است که شامل وضعیت هواپیما، بهره‌برداری هواپیما،تسهیلات هوانوردی و بررسی سوانح هوایی می‌شود. در فصل آخر یعنی فصل یازدهم امنیت هواپیمایی مورد قرار گرفته است.»
