
مجید کاشانی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز: داشتن محاکم قضایی ،عادل، چابک و پاکدست از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون مطالبه مردم بوده است. اما متاسفانه به دلایل مختلف ما در قوه قضاییه کژکارکردهای ساختاری و سازمانی داشتهایم. این ماجرا شاید به این دلیل باشد که از ابتدای انقلاب تاکنون کمتر به وجهه فنی و کارشناسی قضات توجه شده است. از سوی دیگر
به نظر میرسددر ساختار رسمی و سازمانی قوه قضاییه به خصوص در چگونگی بهره گیری از رویههای قضایی کاستیهای فراوانی داشته ایم.
به بیان صریحتر با وجود قوانین بسیار زیادو تفسیرهای چندین برابری این قوانین و استفاده از رویههای قضایی به نظر میرسد، سلایق شخصی و فردی در تدوین آرای قضایی و انشای احکام، دخالت داشته است.
از سوی دیگر از بعد سازمانی هم غفلت شده و ما با کم و زیاد کردن اختیارات شوراهای حل اختلاف و موازیکاری بعضی از این سازمانهای رسمی مواجهیم که این موجب سردرگمی در جامعه شده است .
این تغییرات و نوسانات سازمانی و بخش نامهها و تفاسیری که درباره این بخشنامه میشود ، شناور بودن اجرای احکام ، عدم قطعیت آرا و اطاله دادرسیها از جمله مواردی است که از ابتدای انقلاب تاکنون مردم به شدت با آن درگیر بوده اند. در کنار اینها متاسفانه ساختارهای جانبی و بخشهای جانبی همیار قوه قضاییه؛ همچون نیروی انتظامی ،
پلیس قضایی و سازمان زندانها و جنبههای مختلفی که در ساختارهای رسمی قوه قضاییه وجود دارد به شکل و شیوه واحد و منسجمی که به نفع مظلوم و به ضرر ظالم منتهی شود، نبوده و متاسفانه باعث ایجاد این باور جامعه شده که سیستم قضایی ما مدافع ظالم است و مظلوم به دلیل نداشتن وکیل ، امکانات و پارتی و وقت پیگیری و مانند اینها به حقش نمی رسد.
بنابراین اگر بخواهیم نقد منصفانه داشته باشیم، تاکنون نگرش مثبتی نسبت به عملکرد قوهقضاییه وجود نداشته و بخشهای مطالعاتی که باید به صورت روزانه و خیلی سریع اقدام به جمع آوری نظرات و عملکردهای قضات نموده و یا سیستمهای بازرسی که باید در تمام این سازمان تعریف شده باشد با کژ کارکردها و ناکارآمدی مواجهند و جایگاه نظارتی لازم در دل قوه قضاییه وجود ندارد.
اما اگر بخواهیم شرایط جدید را با شرایط گذشته مقایسه کنیم، از آنجایی که همه ما به نوعی با محاکم قضایی درگیر بوده و اطرافیان و آشنایان یا دانشجویان ما درگیر پروندههای قضایی گوناگون بوده اند، خوشبختانه آرای مثبت به نفع مظلوم در حال افزایش است و به نظر میرسد، کارآمدی و عدالت خواهی و جریان مطالبه عدالت در جامعه در حال حاضر در قوه قضاییه وجود دارد و نشو و نما یافته است.
مردم بسیار چشم امید دارند تا شرایط جدید متفاوت از گذشته باشد و به نظر می رسد در حال حاضر آرای قضایی با شجاعت و دقت و بدون پذیرش توصیهها از جناحها یا نگرش سیاسی ،له یا علیه افراد صادر میشود . این نشان دهنده آن است که قوه قضائیه ما قصد دارد کاملا بی طرفی سیاسی را حفظ کند، توصیه پذیر نباشد و احقاق حقوق مردم را انجام دهد .
به هر حال به نظر می رسد در این مدت کوتاه شرایط مساعدی در جامعه در حال به وجود آمدن است و مردم از اول انقلاب تاکنون در سالهای اخیربه مطالبات بر حق خودشان رسیدهاند .
با حضور ریاست جدید قوه قضائیه در راس این سازمان عدالت خواه و عدالت طلب، امید در دل مردم جوانه زده و با توجه به اختلاسها و فسادهای به وجود آمده مردم به ویژه فرهیختگان امیدوار به احقاق حق گردیده اند. در یک سالی که آیت الله رئیسی در راس قوه قضائیه قرار دارند، بازدیدهای سر زده ایشان از مراکز قوه قضائیه در تهران و شهرستانها و
همچنین برخورد قاطعانه وی با افرادی که با عمد و به شکل سازمانی به قصد سوء استفاده از بیت المال حرکت کرده اند، وحشت به دل آنها انداخته و سبب شده تا به اصطلاح عوام دست و پای خود را جمع کنند.
بعضی از افراد تصور می کنند آقای رئیسی یک نفر هستند و برخورد با باندهای فساد که همچون طاعون بر جان سازمانها و مراکز اقتصادی افتاده اند دشوار است و امید بسته اند که روزی این مبارزه حق طلبانه کند شده و یا متوقف گردد، باید بگویم چنین نیست. با توجه به سوابق ایشان در قوه قضائیه امیدواریم که این مبارزه به صورت ممتد و تداوم یافته باشد و غارت گران حقوق مردم به مجازات برسند.
دستگیری بعضی از چپاول گران در خارج از کشور و همچنین استرداد آنها به کشور سبب شده تا از فرار به خارج از کشور جلوگیریهای مناسبی شود، دیگر غارتگران باور کرده اند که در هیچ کجا از کره زمین در امنیت نخواهند بود. اما باید به عنوان یک آسیب شناس و از نگاه کسی که ۴۰ سال در زمینه آسیب شناسی اجتماعی فعالیت نموده ام نکاتی را عرض کنم تا شاید مورد عنایت قرار گیرد؛ در مورد مبارزه با باندهای قاچاق و مواد مخدر باید بگویم که مبارزه ایکه با این مارهای گوناگون صورت گرفته سبب شده تا آنها یا به سوراخهای خود بخزند یا به دست عدالت سپرده شوند اما آن چه که در این زمینه باید مورد توجه، عنایت و عمل قرار گیرد موضوع دانه درشتهای مواد مخدر است که بسیاری از آنها در خارج از کشور و حتی کشورهای همسایه در حاشیه امن نشسته و افرادی از دستههای دوم، سوم و چهارم در کشور گرفتار چنگال عدالت شده اند؛ باید با وسایل مختلف سر کردههای باندها، آنها که به قصد اجرای نقشههای شوم به ناتوی فرهنگی کمر همت بسته اند ،مورد مجازات قرار گیرند چرا که موضوع مواد مخدر تنها یک اصل ساده و نظری نیست؛ درست نیست که ما فکر کنیم این عرضه کنندگان و تولید کنندگان مواد خانمان سوز تنها به قصد فعالیتهای ویران گر اقتصادی حرکت کرده اند، مواد مخدر سومین تجارت پر سود در جهان است و کسانی که دست به این کار خانمان برانداز زدهاند فقط جنبه اقتصادی موضوع را مورد توجه قرار نداده بلکه قصد اصلی آنها ویرانگری جوانان به عنوان امید و آینده سازان کشور بوده است؛ بنابراین ما نباید اجازه بدهیم آنها به اهداف شوم خود نائل شوند. از طرف دیگر در مورد باندهای فساد اخلاقی، مانند صادرکنندگان کارگران جنسی و به کار گماردن دختران کم سن و سال در این حرفه باید بگویم که اصلی ترین میدان فعالیت این افراد فضای مجازی بوده که خوشبختانه قوه قضائیه و پلیس فتا در این زمینه وارد عمل شده و آسایش را از این گونه افراد سلب کرده اند اما همانطور که این افراد با سازمان یافتگی تمام دست به فساد اخلاقی در کشور میزنند باید به طور سازمان یافته، گسترده و با استفاده از فرهیختگان و نخبگان دلسوز به مبارزه با آنها رفت و فضای مجازی را برای حضور آنها ناامن ساخت.
آن چه که بیشتر مردم را آزار می دهد موضوع فساد سازمان یافته در ادارات و سازمانهای دولتی و خصوصی است، باند های فساد که به صورت خانوادههای ویرانگر اقتصادی وارد سازمانها شده اند با برنامه ریزی و دقت افراد خود را در سازمانها گمارده و به طور منظم به فساد مشغول هستند، مجازات سنگین برای این گونه افراد و همچنین سر کردههای باندهای آنها مردم را به آرامش روحی و روانی میرساند. اگر چه مردم گرانی، تورم و دهها مشکل اقتصادی و اجتماعی دیگر را تحمل می کنند اما در این زمینه مایلند دستگاه عدالت برخوردهای قاطعانه با مفسدان اقتصادی داشته باشد.
با حضور آیت الله رئیسی در قوه قضائیه، از آن جا که سوابق درخشان وی در مبارزه با باندهای مافیایی امید را به دلها برگرداند، همانطور باید اعضای هیئتهای علمی، اساتید و نخبگان دانشگاهی به کمک فکری قوه قضائیه رفته و با تحلیلها و نگرشهای خود قوه قضائیه را در این مبارزه مقدس یاری نمایند.اگر تنها در گوشه ای بنشینیم و امید به مبارزه با فساد داشته باشیم قوه قضائیه نیز امکانات انسانی محدودی دارد و نمی تواند با این فساد گسترده در کوتاه مدت مبارزه کند؛ بنابر این دلسوزان انقلاب اسلامی و جامعه باید به کمک این قوه رفته و آن را در مبارزههای مقدس خود یاری نمایند.
در یک سال گذشته اصلی ترین مبارزه با باندهای فساد و رشوه بوده، آنها که حتی در گورهای چندین میلیونی می خوابند و در ویلاهای متری چندین میلیون زندگی می کنند و با گذرنامههایی که در جیب دارند به امید زندگی در کشورهای اروپایی و آمریکایی مشغول چپاول مردم مظلوم کشور هستند، آنها باید بدانند حضور و مبارزه ریاست محترم قوه قضائیه یک حضور مستمر و دائم بوده و مردم نیز تا پای جان از این گونه تلاشهای مقدس حمایت خواهند نمود و کسانی که با برنامه ریزیهای مدون همواره مشغول توطئه هستند باید بدانند که بسیاری از نخبگان و دلسوزان انقلاب اسلامی آنها را راحت نخواهند گذاشت.
با توجه به برنامههای گذشته در قوه قضائیه باید به نکته مهمی اشاره کنم و آن مجازاتهای جایگزین به جای زندان است؛ زندانها در حال حاضر بیش از ظرفیت خود زندانی دارند و این خود موجب انتقال تجربه بزهکاران در زندانها می شود. بنابر این کیفرهای جایگزین برای افرادی که برای نخستین بار دست به ارتکاب جرم زده و یا غیر عمد دچار مشکلاتی شده اند می تواند آنها را در خدمت جامعه قرار دهد. برای بسیاری از نوجوانان و جوانان می توان به جای زندان، خدمات اجتماعی را تعیین و اعمال نمود تا آنها نیز در آینده به مخاطره نیفتند.
نکته مهمتر دیگر خانوادههای زندانیان هستند که باید در پرتو الطاف و محبتهای نظام جمهوری اسلامی مورد حمایت قرار گرفته و از سقوط آنها در مسیر آسیبهای اجتماعی جلوگیری شود. آموزش حرفه و رشتههای مختلف فنون به زندانیان و اشتغال زایی برای آنها بعد از خروجشان از زندان می تواند به عنوان واکسیناسیون پیشگیری عمل نموده و از مراجعت مجدد آنها به زندانها جلوگیری کند. افزایش و گسترش سامانه عدل ایران برای جلب مشارکت مردم در فعالیتهای پیشگیرانه نقطه امید و اتکایی در جامعه است.